Liczba poległych żołnierzy niemieckich i miejsca ich pochówków

Liczba poległych żołnierzy niemieckich i miejsca ich pochówków

Zarówno miejsca, gdzie chowano zwłoki poległych żołnierzy, jak i ich liczba, zapewne już nigdy nie zostaną w pełni wyjaśnione ani udowodnione.

Po bitwie o Kołobrzeg nikt nie przejmował się poległymi Niemcami i jeśli ich ciała nie zostały pochowane przez kolegów, grzebano je przypadkowo, w grobach sanitarnych lub innych nieoznaczonych i nieupamiętnionych miejscach. Żołnierze niemieccy polegli w walkach o Kołobrzeg po dziś dzień, nie licząc jednego pochówku na cmentarzu niemieckich lotników, nie zostali w żaden sposób upamiętnieni. O ile w okresie powojennym, bezpośrednio po zakończeniu walk, czy nawet później, wydaje się to być w pełni zrozumiałe na tle zbrodni hitlerowskich, jednak obecnie kwestia ta powinna zostać rozważona w zakresie brzmienia stosownych przepisów zarówno polskich, jak i międzynarodowych.

Dane dotyczące poległych żołnierzy niemieckich w walkach o Kołobrzeg od samego początku były mocno zawyżone. Działo się tak w wyniku nieznanej stronie polskiej liczbie żołnierzy broniących Kołobrzegu. Dla przykładu, Emil Jadziak w 1962 roku podawał tak: "(...) garnizon niemiecki stracił w Kołobrzegu m.in. do 6 tys. zabitych, około 4390 jeńców"1. Dane te wielokrotnie powielano w literaturze przedmiotu w okresie PRL, co miało uzasadniać straty żołnierzy polskich w zderzeniu z tak znaczną liczbą ludzi broniących miasta nad Parsętą. Jednym z pierwszych historyków, który dokonał nowego podejścia, także szacunkowego do strat niemieckich, był Alojzy Sroga. Jego zdaniem, z Kołobrzegu ewakuowano 6346 żołnierzy, 4000 to jeńcy, a 1000 to polegli żołnierze niemieccy2. Dalej były to dane szacunkowe i orientacyjne, a przede wszystkim niepoparte żadnymi dowodami3. Współczesne badania nad bojem o Kołobrzeg pozwalają nam przybliżyć się do danych, które jako badacze możemy uznać za akceptowalne. Według Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e. V., w Kołobrzegu poległo 216 żołnierzy niemieckich4. Wydaje się jednak, że dane te są zaniżone. O ile początkowo musiały być one w miarę dokładne, o tyle wraz z wejściem żołnierzy zdobywających miasto do jego centralnych kwartałów, sytuacja uległa pogorszeniu i jest wysoce prawdopodobne, że nie tylko nie grzebano już poległych, co początkowo było możliwe i zapewne także praktykowane, ale również nie prowadzono pełnej statystyki, gdyż najzwyczajniej nie było to możliwe. Te liczby nigdy nie zostały powiększone o szczątki osób znalezionych na terenie miasta, gdyż ciała te traktowano jako NN i w większości przypadków traktowano jako cywili, którzy zginęli w czasie II wojny światowej. Tylko nieliczni zostali uznani za żołnierzy i jako żołnierze pochowani. Część z nich nadal spoczywa w parkach, skwerach czy kołobrzeskich podwórkach.

Szacunkowe próby obliczenia poległych wykonał Johannes Voelker. Według niego, liczba poległych według zestawień wynosiła 748, co nie znaczy, że nie mogła być większa5. Tłumacz książki J. Voelkera, Maciej Tylec, wskazuje, powołując się na dane urzędowe, że w Kołobrzegu mogło zginąć ok. 800 żołnierzy niemieckich6. Zupełnie innych szacunków dokonuje kołobrzeski badacz Hieronim Kroczyński. Według niego, liczby są o połowę mniejsze: polegli i zmarli z ran to 268, a zaginieni to 173, łącznie daje to 441 żołnierzy7. Zdaniem autora, liczba ta wydaje się być mocno zbliżoną do strat niemieckich, biorąc pod uwagę przebieg działań wojennych i ogólną liczbę sił, podawaną oficjalnie przez historyków.

Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie wszystkie miejsca pochówków żołnierzy niemieckich są nieznane8. Strona niemiecka wskazywała, że groby poległych znajdowały się na istniejących przez 1945 rokiem cmentarzach: na części honorowej cmentarza Maikuhle przy ul. Wiosennej, na cmentarzu parafii św. Jerzego i Mariackiej przy ul. Jerzego i przy obecnym kościele Miłosierdzia Bożego (pole H, rząd 37), na cmentarzu na Karlsbergu (dziś Witkowice, cmentarz komunalny przy ul. 6. Dywizji Piechoty), cmentarz Przećminie. Wiele ciał pochowano w Parku Nadmorskim im. S. Żeromskiego (Strand Park), a także masowe groby przy Hotelu Kauffmanna oraz Fortu Ujście, naprzeciwko budynku przy ul. Rodziewiczówny 12 (okolice skrzyżowania terenów przy Sanatorium "Muszelka" i Sanatorium "Bałtyk"), naprzeciw Urzędu Skarbowego i przy Szańcu Kamiennym, przy Sanatorium "Siloah" (ul. Portowa), przy dużym spichrzu, w ogrodzie przy ul. Reymonta, w ogrodzie przy ul. Sikorskiego 12, na Placu 18 Marca, w ogrodzie na terenie dawnej rzeźni (dziś tereny marketu "Kaufland"), na terenie ogrodnictwa nad Parsętą (okolice obecnego szpitala). H. Kroczyński wskazuje także inne miejsca9, w tym Park Jedności Narodowej (okolice dawnego krematorium), ówczesny Stadtwald (tereny Ekoparku Wschodniego oraz Rezerwatu Straminiczka, bliżej nieokreślone), lotnisko w Bagiczu i inne.

W obecnej architekturze miasta, polegli żołnierze niemieccy nie mają żadnego upamiętnienia. Na cmentarzu komunalnym pochowano rozpoznane ciała dwóch żołnierzy: pilota i mechanika, których szczątki wydobyto w 1991 roku wraz z elementami niemieckiego samolotu Focke-Wulf Fw 190. Pochowano ich 9 stycznia 1992 roku. W grobach spoczywają: Feldwebel Horst Stobbe (21.10.1920 - marzec 1945) oraz Gefreiter Johanes Evers (31.01.1907 - marzec 1945). Szczątki niemieckich żołnierzy pochowano na Cmentarzu Wojennym jako bezimiennych 18 grudnia 2009 roku. Na cmentarzu komunalnym znajduje się również miejsce pochówków osób bezimiennych, gdzie chowane są m.in. nierozpoznane szczątki ludzkie znalezione podczas prac budowlanych i innych działań na terenie Kołobrzegu.

Robert Dziemba

Ilustracja wprowadzająca: pochówek żołnierza niemieckiego, fot. Józef Rybicki, ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu
Zdjęcia w artykule: Robert Dziemba


Przypisy:
1. Emil Jadziak, Wyzwolenie Pomorza, Wydawnictwo MON, Warszawa 1962, s. 216.
2. A. Sroga powołuje się także na fakt, że żołnierze 4 DP dokonali wstępnego porządkowania i oczyszczania miasta po zakończeniu walk, a ppłk Józef Urbanowicz miał meldować, że pogrzebano ok. 1000 zabitych, co oznacza, że poległych Niemców musiało być więcej. Alojzy Sroga, Na drodze stał Kołobrzeg, Wydawnictwo MON, Warszawa 1985, s. 541.
3. W historiografii najczęściej posługuje się danymi przybliżonymi, bez wdawania się w szczegóły dotyczące poległych. Por. Robert Dziemba, Historia Kołobrzegu po 1945 roku, Wydawnictwo Kamera, Kołobrzeg 2019, s. 29.
4. Andrzej Ossowski, Piotr Brzeziński, Piotr Skoczeń, Twierdza Kołobrzeg 1945: zwycięzcy i zwyciężeni, [w:] Kołobrzeg i okolice poprzez wieki, R. Ptaszyński (red.), Wydawnictwo Kadruk, Szczecin 2010, s. 216.
5. Johannes Voelker, Ostatnie dni Kołobrzegu. Walki o niemieckie miasto w marcu 1945 roku, Napoleon V, Oświęcim 2014, s. 142 i 153.
6. Tamże, s. 156.
7. Hieronim Kroczyński, Kołobrzeska Księga Poległych w II wojnie światowej, Wydawnictwo Kamera, Kołobrzeg 2005, s. 123.
8. Tamże, s. 112.
9. Tamże.




Administratorem danych osobowych jest Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu www.muzeum.kolobrzeg.pl.
Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa..

Copyright © 2022-2024 Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Wszelkie prawa zastrzeżone.